گیاه دیونه یا مگس‌گیر، گیاه کوچکی است که در باتلاق‌های شمال امریکا زندگی می‌کند. این گیاه حشرات را به وسیله برگی که دارای دریچه است شکار می‌کند. برگ‌های بیضی شکل آن روی زمین پخش می‌شود. در وسط برگ رگبرگ ضخیمی وجود دارد که انتهای آن به دم‌برگ پهن ختم می‌شود. کناره‌های برگ دندانه دندانه است و روی سطح بالایی برگ غده‌های کوچکی به رنگ قرمز وجود دارد که شیره گوارشی(آنزیم) ترشح می‌کند. از میان هر نصف پهنک برگ، سه رشته کرک حساس خارج می‌شود.
نحوه شکار:
مگس برای استفاده از شیره ترشحی گیاه دیونه به سوی برگ پرواز می‌کند، روی برگ می‌نشیند و به تدریج حرکت می‌کند تا این که خرطوم مگس یا بال‌هایش به یکی از کرک‌های حساس گیاه دیونه برخورد می‌کند. یک نیمه پهنک برگ، روی نیمه‌ی دیگر بسته می‌شود و مگس اسیر می‌گردد. مگس برای آزادی تلاش زیاد می‌کند اما هرچه بیشتر تلاش کند کرک‌های حساس بیشتر تحریک می‌شوند و دو نیم پهنک برگ، بیشتر به هم می‌چسبند. کرک‌های حساس یکی بعد از دیگری به بدن مگس فرو می‌روند و جان او را می‌گیرد. بدن مگس آغشته به شیره گوارشی می‌گردد. بعد از چند ساعت برگ باز می‌شود و پهنک به شکل اول درمی‌آید. قسمت‌های سخت بدن باقی می‌ماند و بقیه به وسیله سلول‌های برگ جذب می‌شود.
چارلزداروین (12 فوریه، ۱۸۰۹ - ۱۹آوریل، ۱۸۸۲ دانشمند و زیست‌شناس انگلیسی و بنیانگذار نظریهٔ تکامل است. او کتابی با عنوان اصل انواع دارد.) در مورد گیاه دیونه آزمایش‌های زیر را انجام داده است
" برگ در مقابل دمیدن عکس‌العمل از خود نشان نداد و برگ‌ها روی هم بسته نشد. اما کافی است که مگس به یکی از کرک‌های حساس برخورد نماید، برگ فورا" حرکت می‌کند. هم‌چنین برگ در مقابل قطره‌های آب فواره که ضربه وارد می‌کرد، بی‌علاقه بود"
از این آزمایش معلوم می‌شود که برگ گیاه دیونه در مقابل باد و باران از خود حساسیت نشان نمی‌دهد. می‌توان گفت که برگ بیهوده و بدون نتیجه بسته نمی‌شود. معلوم می‌شود که کرک‌های حساس برگ گیاه در مقابل طعمه از خود حساسیت نشان می‌دهند.
داروین در آزمایش دیگر ثابت کرد که اگر روی برگ گیاه دیونه یک قطعه کوچک سنگ، یک قطعه چوب، یک تکه شیشه و یا یک قطعه چوپ پنبه قرار دهیم برگ از خود عکس‌العمل نشان نمی‌دهد و شیره گوارشی ترشح نمی‌کند. اما اگر روی برگ یک قطعه گوشت یا یک تکه تخم مرغ پخته سفت و یا حتی یک قطعه کاغذ آب خشک‌کن که در آب گوشت وارد کرده باشیم، قرار دهیم برگ از خود عکس‌العمل نشان می‌دهد و بسته می‌شود و سلول‌های ترشحی سطح بالایی برگ شیره گوارشی ترشح می‌کند و سطح آن از شیره گوارشی پوشیده می‌گردد.
پس نتیجه می گیریم که کرک‌های حساس و غده‌های ترشحی گیاه دیونه در مقابل محرک‌هایی از خود عکس‌العمل نشان می‌دهد که بتواند آن‌ها را جذب کند اما در مقابل محرک‌هایی که برای او فایده‌ای نداشته باشد پاسخ نمی‌دهد.
در گیاهان حشره خوار مانند دروزرا(Drosera) ، دیونه(Dionea) ، نپنتس(Nepenthes) ، ساراسنیا(Sarracenia) و توبریزه(Utricularia) دگرگونی های ویژه ای در برگ به وجود آمده و برگ ها برای شکار متناسب شده اند. این ویژگی ها در جهت جلب شکار ، به دام انداختن و گوارش آن و مهیا شدن برای شکار مجدد است. در نپنتس و ساراسنیا ، برگ به صورت اندام کوزه مانندی درآمده جلب شکار ، به تله انداختن و گوارش آن را به خوبی انجام می دهد. برگ دروزرا گرد بوده و دارای رشته های حساس است که برای درگیر کردن حشرات به کار می رود. در بعضی از آن ها کرک های روی برگ ، ماده ی چسبنده ای ترشح می کنند که موجب گرفتار شدن حشره می شود. در دیونه حاشیه ی برگ شانه مانند و دارای پهنک دوبخشی بوده ، حول لولایی که همان رگبرگ اصلی است تا می شود. اگر حشره ای روی برگ دیونه قرار گیرد به مدت کمتر از یک ثانیه برگ تا شده و حشره به دام می افتد. برگ گیاهی آبزی به نام توبریزه به صورت آبدانک کوچکی درآمده ، دهانه ی آن با تحریک حشرات آبزی و لارو آن ها و دیاتوم ها باز شده و عامل محرک را به داخل می کشد. بسته شدن دهانه حدود یک هزارم ثانیه طول می کشد.
برگ گیاهان حشره خوار با ترشح آنزیم های گوارشی از بدن شکار به عنوان منبع مواد نیتروژنی استفاده می کنند.
منبع : گروه علوم تجربی ( امیر علی موسوی )
یه شاعر
